Moreel beraad
De beste gesprekken ontstaan door goede vragen te stellen: worstelt jullie team of organisatie met morele vraagstukken, willen jullie de samenwerking versterken of zoeken jullie een manier om samen na te denken over complexe beslissingen? Dan is moreel beraad iets voor jullie.
Wil je een goed gesprek over de mogelijkheden of wil je een kennismakingsberaad plannen? Bel, mail of app: Sonja Ammerlaan, 06-21231399 of son@sonenco.nl.
Wat is een moreel beraad?
Een moreel beraad biedt deelnemers de mogelijkheid om op een gestructureerde manier samen te reflecteren op morele vraagstukken die zich in de praktijk voordoen. Aan de hand van een waargebeurde ervaring onderzoeken deelnemers gezamenlijk die specifieke situatie en een onderliggende morele vraag die daaraan ten grondslag ligt. Dit doen zij onder andere aan de hand van waarden die onder druk staan, de schades die een keuze inhoudt en de perspectieven van belanghebbenden.
Dit levert moreel beraad teams en organisaties op
Moreel beraad helpt organisaties bij ethische vraagstukken waar waarden onder druk staan en verschillende belangen botsen. Door systematische morele reflectie ontwikkelt een team sterke morele competenties: van het herkennen van ethische dilemma's tot het voeren van constructieve dialoog over gevoelige onderwerpen.
Dit versterkt het zelfvertrouwen, vermindert morele stress en verbetert de samenwerking tussen professionals. Bovendien leren deelnemers tijdens een moreel beraad dialogische vaardigheden - zoals actief luisteren, verhelderende vragen stellen en meningsverschillen constructief bespreken - wat bijdraagt aan een cultuur waarin medewerkers open durven te zijn over zorgen en ideeën. Ook in leeromgevingen helpt moreel beraad bij het ontwikkelen van professionele identiteit, dialogische en ethische vaardigheden.
Organisaties zetten moreel beraad onder andere in voor teamontwikkeling, beleidsontwikkeling, cultuurverandering en leiderschapsontwikkeling. Verschillende organisaties gebruiken het ook als start van een heidag en beroepsgroepen gebruiken het als alternatief voor intervisie. Of het nu gaat om acute praktijkdilemma's, het doorgronden van innovaties, datavraagstukken of het creëren van gezamenlijk gedragen uitgangspunten, moreel beraad biedt een gestructureerd kader om ethische uitdagingen om te zetten in leermomenten en duurzame oplossingen. Het resultaat: betere beslissingen die aansluiten bij de organisatiewaarden en gedragen worden door jullie team.
Hoe werkt een moreel beraad?
Werkwijze en regels
Tijdens het moreel beraad gelden de regels van de dialoog: deelnemers stellen vragen zonder voorverpakt antwoord, vanuit nieuwsgierigheid, luisteren écht naar elkaar en hanteren morele gelijkwaardigheid met respect voor elkaars spreektijd. Ze stellen hun mening uit en staan open voor onderzoek. Alles wat tijdens een moreel beraad wordt besproken, is vertrouwelijk. Er wordt alleen iets naar buiten gebracht als dat gezamenlijk wordt afgesproken.
Rol van de casusdrager
Een casusdrager brengt tijdens een moreel beraad een waargebeurde ervaring in, is bereid alle vragen te beantwoorden en staat open voor persoonlijk onderzoek.
Fasering moreel beraad
- Situatie schetsen: in de eerste fase van het moreel beraad neemt de casusdrager de deelnemers mee naar het moment dat de casusdrager een dilemma ervaarde of oprechte twijfel of ongemak voelde. De casusdrager kan al een keuze tot handelen hebben gemaakt of staat nog voor een keuze.
- Dilemma verwoorden: wanneer sprake is van een dilemma wordt deze helder verwoord, waarbij samen wordt verkend welke mogelijke schades een keuze met zich meebrengt en welke waarden onder druk staan. Wanneer er sprake is van een groot gevoel van ongemak, worden direct de waarden die onder druk staan onder de loep genomen.
- Morele uitgangsvraag formuleren: uit deze verkenning ontstaat de centrale morele vraag die deelnemers gaan onderzoeken.
- Feitelijke vragen stellen: vervolgens kunnen de deelnemers feitelijke vragen stellen om zich volledig in te leven in de situatie van de casusdrager.
- Perspectieven bekijken: daarna kijkt de groep naar de verschillende perspectieven en standpunten van alle belanghebbenden.
- Reflectie: met al de gegeven informatie beantwoorden de deelnemers de morele vraag vanuit hun eigen morele kompas, waarbij zij in de schoenen van de casusdrager gaan staan.
- Dialoog: vervolgens gaan de deelnemers met elkaar in dialoog over de verschillen en overeenkomsten, waarbij de nadruk ligt op het waarderen van de verschillen. Deze diversiteit aan inzichten verrijkt ieders morele perspectief.
- Conclusies en acties: Tot slot kijken de deelnemers naar de conclusies en mogelijke acties.
Voorbereiding en praktische zaken
Voor een optimaal verloop van het moreel beraad waarbij een casusdrager wordt voorgedragen, is het goed wanneer de gespreksleider de casusdrager van tevoren spreekt om te onderzoeken of er inderdaad sprake is van een dilemma of oprechte twijfel. Voor het beste resultaat weten de deelnemers niet welke beslissing de casusdrager uiteindelijk heeft genomen als het om een situatie in het verleden gaat. De casus kan ook ter plekke door de deelnemers worden vastgesteld.
Duur en deelnemers
Een moreel beraad duurt ongeveer 2 tot 3 uur en is geschikt voor 4 tot 12 deelnemers. Afhankelijk van de casus kan er een passende methode worden gekozen. Voor sommige onderwerpen is bijvoorbeeld een socratische dialoog geschikt, terwijl de dilemmamethode beter past wanneer er sprake is van een dilemma. Mochten er meer deelnemers zijn, is de werkvorm van dialoogtafels of het werken met een buitenkring bijvoorbeeld een optie.
Kennismakingsberaad
Ervaring leert dat organisaties vaak beginnen met één moreel beraad om te ontdekken wat het hen kan brengen. Heb je vragen over hoe moreel beraad in jullie organisatie zou kunnen helpen of wil je kennismaken met het moreel beraad? Neem dan contact op met Sonja Ammerlaan: 06-21231399 of son@sonenco.nl.